Emre ERGÜL
Yıl 2020: Mali’de darbe… Yıl: 2021: Gine, Çad ve Sudan’da darbe… Yıl 2022: Burkina Faso’da darbe…ve 26 Temmuz 2023: Nijer’de darbe… Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı, yönetime el koydu, Cumhurbaşkanı Muhammed Bazum şahsi konutuna kapatıldı.
İki gün sonra, 28 Temmuz’da Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Komutanı General Omar Tchiani cuntan liderliğini ilan etti. Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS), Tchiani’ye geri adım atması için 1 hafta süre tanırken; darbeye destek veren halkın başkent Naimej’de Rus bayrakları sallandırması kafaları karıştırdı.
Süre üç gün önce dolarken, ECOWAS tehdit ettiği gibi Nijer’e askeri müdahalede bulunmadı. ABD de cunta liderleriyle masaya otururken, dün dünya basınında darbenin perde arkasıyla ilgili ciddi başlıklar atıldı: “Yeni dünya savaşı Afrika’dan mı çıkıyor?,” “Savaş tamtamları çalınıyor,” “Rusya, Afrika’da gücünü artırıyor.”
Batı basınına göre, Ukrayna Savaşı sonrası restleşen Amerika ile Rusya, bu kez de Sahel, Afrika’nın Sahraaltı bölgesi yüzünden karşı karşıya geliyor. Nijer, Fransa’dan bağımsızlığını kazandığı 1960 yılından bu yana 5 darbe yaşadı. ABD yanlısı Bazum, 2021’de iktidara geldiğinde, Tchiani 8 yıldır Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Komutanı’ydı, Rus paramiliter grup Wagner de Nijer’de “İslamcı terör gruplarıyla” savaşıyordu.
M62 adlı Rus destekli bir grup da “Nijer’den elini çek” diye Fransa’ya bayrak açtığında da yıl 2022’ydi… Nijer’deki darbenin arkasında (Wagner üzerinden Sahel ülkelerinde darbeler gerçekleştirip bölgedeki etkinliğini artırmakla suçlanan) Rusya mı var?
Nijerli gazeteci Gare Amadou bu soruyu şöyle cevapladı: “Rus yanlısı bir hareket, Fransa’nın Sahel’de yayılan cihatçı terörizmle mücadelesindeki başarısızlığına karşı ortaya çıktı.“ Amadou’nun direkt Moskova dememesinin nedeni şu: Darbeci Tchiani, Rusya yanlısı değil, Fransa’nın ülkedeki hegamonyasından rahatsız biri…
Amerika Dışişleri Bakanı Anthony Blinken dün “Wagner, Nijer’deki istikrarsızlıktan faydalanıyor” diye Moskova’yı işaret ederken, Amadou ülkedeki Rus etkisini şöyle anlattı: “Wagner’e yöneltilen suçlamalara rağmen Nijerliler, Ruslar hakkında yüksek bir görüşe ve (Rus lider Vladimir) Putin’e belli bir hayranlık besliyor. Çoğu Nijerli, Putin’in Batı’nın olumsuz değerleri olarak gördüğü eşcinselliğe, dini inkar ve sözde İslamofobiye karşı savaşan güçlü bir adam olarak görüyor.
ECOWAS nüfusunun ciddi bir kısmı da aynı düşünüyor. Batı, yozlaşmış olarak görülürken; Rusya, Afrikalılar için değerli olan kadın-erkek evliliği ve dine saygı gibi ahlaki değerlerin son savunucusu olarak görülüyor.” Konuşulan senaryo da şu: ABD’nin görüşmeleri sonuç vermezse, ECOWAS ülkeleri askeri müdahalede bulunacak. Aralarında Bazum’un da olduğu birçok insan ölecek. Mali ve Burkina Faso’daki darbelerin ardından iki ülke yönetimi de Rusya ile daha yakın müttefiklik ilişkisi yürüttü. Nijer’deki askeri cunta da aynı yöne doğru ilerleyebileceği izlenimini veriyor.
Atalayar: Afrika’nın yeni güçleri Rusya, Çin, Türkiye
İspanya ve Fas’ta yayın yapan Atalayar adlı haber sitesi “Nijer ve Sahel barut fıçısı” başlıklı haberinde şu yorumu yaptı: “İspanya ordusu ile siyasi analistler, Batı Akdeniz’de istikrarsızlığa neden olan ve stratejik olarak gözlemlenmesi gereken Batı Sahel (Moritanya, Mali, Nijer, Burkina Faso ve Çad) için yıllardır uyarıyor.” Rusya, Çin ve Türkiye’yi kıtadaki yeni güçler ilan eden Atalayar, “Batı Sahel, Rusya için NATO’nun güney kanadını tehdit etmek, Çin için de Afrika’dakş ekonomik gücünü artırmak için büyük önem taşıyor. Türkiye de Sahel’i, NATO zirvesinde de vurguladığı gibi, Kuzey Afrika ve Doğu Akdeniz politikası için bir şemsiye olarak görüyor” diye yazdı.
Moskova ve Seul, Uganda’da nükleer enerji santralleri inşa edecek
Uganda Devlet Başkanı Yoweri Museveni, Rusya ve Güney Kore’nin ülkede nükleer enerji santralleri inşa etmeye başlayacağını açıkladı: “İki ülke 15 bin megavatlık 2 nükleer santral inşa edecek. Nükleer proje, ulusların sosyo-ekonomik kalkınma için enerji güvenliğinin nasıl sağlanacağıyla uğraştığı kritik bir zamanda geliyor.” Uganda Enerji ve Maden Geliştirme Bakanlığınca yürütülen araştırmada, ülkenin doğusunda büyük uranyum yatakları keşfedilmesinin ardından nükleer enerji üretme potansiyeline sahip olduğu doğrulanmıştı.
Rusya’nın hedefi uranyum kralı olmak mı?
Nijer, Rusya’nın ardından dünyanın en büyük 7’nci uranyum üreticisi. Listenin başında Kazakistan, Kanada ve Namibya var. Avustralya ve Özbekistan da 4 ve 5’nci sırada. İki eski Sovyet ülkesi, Kazakistan ve Özbekistan, uranyum üretiminin yüzde 50’si demek. Nijer, Rusya’nın uydusu olursa, oran yüzde 60’a çıkar.
Dünyadaki uranyumun yüzde 5’i Nijer’de
Nijer, nükleer enerjide kullanılan radyoaktif metal elementi uranyumun küresel arzının neredeyse yüzde beşine sahip. Avrupa Birliği’nin nükleer ajansı EURATOM’a göre, Nijer geçen yıl AB’ye sağlanan doğal uranyumun ikinci büyük tedarikçisiydi. Ayrıca ülke Fransa’nın uranyum ihtiyacının yaklaşık yüzde 15’ini karşılıyor.
Rusya’nın petrol ve doğalgaz gelirleri yüzde 41.4 azaldı
Rusya’nın petrol ve doğalgaz gelirleri bu yılın ilk 7 ayında geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 41.4 azalarak, 4.2 trilyon rubleye (yaklaşık 43.4 milyar dolar) geriledi. Rusya Maliye Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, federal bütçe açığının yılın ilk 7 ayında 2.8 trilyon ruble (yaklaşık 29 milyar dolar) seviyesinde gerçekleştiği kaydedildi. Söz konusu dönemde, bütçe gelirlerinin 14.5 trilyon ruble olduğu bilgisine yer verilen açıklamada, bütçe giderlerinin ise 17.3 trilyon ruble seviyesine ulaştığının altı çizildi.
ABD’nin Nijer’de bin 100 askeri var
Nijer, Amerika için büyük önem taşıyor. Çünkü ülkede ABD’ye ait 110 milyon dolarlık bir drone üssü ve bu üste görevli bin 100 askeri bulunuyor. ABD, Trump yönetiminin başlamasından bu yana Nijer’e 158 milyon dolarlık silah satışı ve 122 milyon dolarlık güvenlik yardımı yatırımı yaptı.
